भौगोलिक क्षेत्रफळ (हे. आर.)
लोकसंख्या
वॉर्ड संख्या
मतदार संख्या
कुटुंब संख्या
शाळा/महाविद्यालय संख्या
अंगणवाडी संख्या
⭐ नायगाव (तालुका खंडाळा, जिल्हा सातारा) – पार्श्वभूमी व ऐतिहासिक महत्त्व ⭐ (सावित्रीबाई फुले यांची जन्मभूमी) सातारा जिल्ह्यातील खंडाळा तालुक्यात वसलेले नायगाव हे भारताच्या सामाजिक, सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक इतिहासातील अत्यंत महत्त्वाचे गाव आहे. ३ जानेवारी १८३१ रोजी क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म याच गावात झाला. म्हणून नायगावला "स्त्रीशिक्षणाची पावन जन्मभूमी" असे विशेष मानले जाते. --- ⭐ गावाची पार्श्वभूमी ⭐ १. भौगोलिक व सामाजिक स्थिती नायगाव हे सातारा जिल्ह्याच्या पूर्व भागात स्थित एक लहान पण ऐतिहासिकदृष्ट्या समृद्ध गाव आहे. परिसर कृषिप्रधान असून शेती, पशुपालन आणि ग्रामीण व्यवसाय हे येथील मुख्य आधार आहेत. गावात शांत, साधे, पारंपरिक ग्रामीण वातावरण आजही टिकून आहे. २. लोकजीवन व संस्कृती गावातील लोक पारंपरिक सण-उत्सव, धार्मिक कार्यक्रम आणि सांस्कृतिक प्रथांचे काटेकोर पालन करतात. स्त्रीशिक्षणाला आणि समाजसुधारणेला प्रेरणा देणारे कार्यक्रम येथे विशेषत्वाने राबविले जातात. ३. सामाजिक रचना विविध समाजघटक एकत्र राहणारे हे गाव ऐक्य, सहकार्य आणि सामाजिक भान यासाठी ओळखले जाते. स्त्री-पुरुष समानतेबाबत गावात सकारात्मक वातावरण आहे. --- ⭐ नायगावचे ऐतिहासिक महत्त्व ⭐ १. सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म ३ जानेवारी १८३१ रोजी सावित्रीबाई यांचा जन्म नायगावात झाला. भारतातील पहिली महिला शिक्षिका, कवयित्री, समाजसुधारक आणि स्त्रीसमानतेची प्रतीक असलेल्या या महान व्यक्तिमत्त्वाचा उगम या गावातून झाला हीच गावाची ऐतिहासिक ओळख. २. सावित्रीबाईंचे बालपण व संस्कार सावित्रीबाईंचे लहानपण ग्रामीण वातावरणात मेहनती, सहनशीलता आणि समाजाबद्दल जबाबदारीची शिकवण देणारे होते. या गावातील संस्कारांनीच त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वात करुणा, धैर्य, दृढनिश्चय आणि शिक्षणाची तीव्र इच्छा निर्माण केली. ३. समाजसुधारणेची बीजे नायगावातच पेरली गेली.पुढील आयुष्यात सावित्रीबाई फुले आणि महात्मा जोतीराव फुले यांनी समाजसुधारणेच्या क्षेत्रात मोठी कामगिरी केली. स्त्रीशिक्षण, अस्पृश्यता निर्मूलन, विधवांसाठी सहाय्य, मुलींसाठी शाळा अशा अनेक क्रांतिकारी उपक्रमांचा पाया या गावातील संस्कारांतून घडला. ४. गावात आजही जपलेले स्मारक व परंपरा गावात जन्मस्थळ स्मारक, स्मृतीस्थळ, सावित्रीबाई फुले वाचनालय, शाळा आदी स्थळे विकसित केली गेली आहेत. दरवर्षी ३ जानेवारी रोजी सावित्रीबाई जयंती मोठ्या उत्साहाने साजरी होते. राज्यभरातून विद्यार्थी, समाजकार्यकर्ते व संशोधक गावाला भेट देतात. ५. स्त्रीशिक्षणाच्या इतिहासातील महत्त्वपूर्ण गाव भारतातील स्त्रीशिक्षणाची पहिली किरणं याच गावातून प्रकट झाली असे मानले जाते. नायगाव हे “स्त्रीशिक्षणाच्या क्रांतीचे पवित्र केंद्र” म्हणून संपूर्ण महाराष्ट्रात ओळखले जाते. --- ⭐ आजचे नायगाव ⭐ गावात सावित्रीबाईंच्या कार्यावर आधारित अनेक सांस्कृतिक कार्यक्रम आणि शैक्षणिक उपक्रम राबवले जातात. गाव पर्यटनस्थळ म्हणून विकसित होत असून राज्य सरकार आणि स्थानिक प्रशासन यासाठी प्रयत्नशील आहेत. ग्रामीण विकास, शिक्षणसुधारणा आणि स्त्रीसक्षमीकरणाच्या अनेक योजनांचा मुख्य केंद्रबिंदू म्हणून नायगाव ओळखले जाते. ⭐निष्कर्ष- ⭐ नायगाव हे केवळ एक गाव नाही, तर स्त्रीशिक्षण, समाजसुधारणा आणि मानवतेच्या विचारांची जन्मभूमी आहे. क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले यांच्या कार्यामुळे या लहानशा गावाला देश-विदेशात अमर स्थान प्राप्त झाले आहे.